Cổ Phiếu Là Gì? Hướng Dẫn Chi Tiết và Dễ Hiểu Về Đầu Tư Cổ Phiếu Căn Bản

Nếu bạn mới bắt đầu tìm hiểu về chứng khoán và cổ phiếu, bạn đang ở đúng nơi. Bài viết này sẽ giải thích một cách rõ ràng, dễ hiểu về cổ phiếu, từ khái niệm cơ bản nhất đến những bước thực tế bạn cần thực hiện để bắt đầu vào con đường Tài Chính

Cổ Phiếu Là Gì?

Cổ phiếu là giấy chứng nhận quyền sở hữu một phần nhỏ trong công ty cổ phần. Tại thời điểm hiện tại, bạn sẽ không cần đến giấy này vì tất cả đã được tự động hóa khi bạn mua/bán cổ phiếu ở sàn chứng khoán. Khi bạn mua cổ phiếu, bạn trở thành cổ đông của công ty đó, có quyền được nhận lợi nhuận (gọi là cổ tức) và quyền tham gia các quyết định quan trọng thông qua bỏ phiếu (nếu cổ phần của bạn đủ lớn).

Ví dụ minh họa:

Công ty A tổng trị giá 1 tỷ đồng và hiện đang được phân chia ra làm 10,000 phần (cổ phiếu). Do đó, mỗi cổ phiếu sẽ có giá trị 100,000. Nếu bạn đầu tư vào công ty A với số lượng 500 cổ phiếu (50 triệu giá trị đầu tư), bạn sẽ sỡ hữu 5% cổ phần của công ty này (500 : 10,000 x 100 = 5%).
Trong năm 2024, công ty A có lợi nhuận sau thuế 100 triệu và quyết định chia hết lợi nhuận cho các nhà đầu tư (được gọi là cổ tức). Với tổng cổ phần 5%, bạn sẽ nhận được 5 triệu tiền cổ tức.
Và cũng tương tự như vậy với quyền biểu quyết và các lợi ích khác của công ty, bạn sẽ luôn có tác động 5% đến công ty vì đây số cổ phần bạn sỡ hữu.

Các Loại Cổ Phiếu Thông Dụng

a. Cổ phiếu thường (Common Stock)

Cho phép bạn tham gia bỏ phiếu trong các quyết định quan trọng của công ty.
Cổ tức nhận được thay đổi tùy vào lợi nhuận công ty.
Rủi ro & lợi ích: Khi công ty làm ăn tốt, cổ đông thường được hưởng cổ tức và giá cổ phiếu tăng mạnh; khi công ty lỗ hoặc phá sản, cổ đông thường cũng chịu thiệt hại cao nhất.

→ Đây cũng sẽ là loại cổ phiếu phổ biến và bạn sẽ tiếp cận nhiều nhất trong việc mua/bán trên sàn chứng khoán.

b. Cổ phiếu ưu đãi (Preferred Stock)

Thường nhận được mức cổ tức cố định trước cổ đông thường.
Thường không có hoặc rất hạn chế quyền biểu quyết.
Tính thanh khoản thấp, khó chuyển đổi hơn cổ phiếu thường.

Bảng so sánh

Thông Số	Cổ phiếu thường	Cổ phiếu ưu đãi
Cổ tức	Giao động (có thể có hoặc không)	Ít giao động (được ưu tiên nhận cổ tức)
Lợi nhuận tăng trưởng từ giá	Mạnh (tiềm năng & rủi ro cao)	Ít
Quyền biểu quyết	Có	Hạn chế hoặc không có
Thanh khoản	Cao	Thấp

Tóm lại, cổ phiếu ưu đãi có lợi thế về dòng tiền (ưu tiên cổ tức) và ít giao động về giá. Ngược lại, cổ phiếu thường mang lại lượng cổ tức ít đều đặn hơn, nhưng có tiềm năng tăng giá trị nhiều hơn.

Tại Sao Nên Đầu Tư Cổ Phiếu?

Sinh lợi cao: Giá trị cổ phiếu thường tăng trong dài hạn, giúp vốn đầu tư của bạn tăng theo thời gian.

Trong 20 năm qua, thị trường chứng khoán Việt Nam có tỷ suất sinh lời là khoảng 10% và lãi suất ngân hàng trung bình là 6%.

Cổ tức: Một số cổ phiếu mang lại thu nhập thông qua việc phân chia cổ tức cho nhà đầu tư.

Điều này không bắt buộc và cũng có nhiều công ty chọn không phân chia cổ tức. Nhưng nếu có phân chia đều đặn, đây là 1 điểm cộng

Dễ dàng mua bán: Thị trường chứng khoán có tính thanh khoản cao, giúp bạn dễ dàng giao dịch bất cứ khi nào. Khác với bất động sản, bạn có thể bắt đầu tư số vốn thấp và tích lũy lên cao.

Thanh khoản là 1 trong những sự khác biệt lớn nhất giữa chứng khoán và các loại tài sản khác.

Những Chỉ Số Cơ Bản Khi Đầu Tư Cổ Phiếu

Mình sẽ giải thích sơ bộ qua các chỉ số đơn giản nhưng không kém phần quan trọng trong việc phân tích tiềm năng tăng trưởng. Đừng lo lắng nếu bạn không hiểu, vì chúng ta sẽ đi sâu vào mỗi chỉ số này vào phần nâng cao.

1. EPS (Earnings Per Share – Thu nhập trên mỗi cổ phiếu)

EPS (Earnings Per Share) là lợi nhuận ròng (sau thuế) chia cho số cổ phiếu thường đang lưu hành, cho bạn biết mỗi cổ phiếu mang lại bao nhiêu đồng lợi nhuận. EPS cao cho thấy công ty hoạt động hiệu quả và sinh lời tốt trên mỗi cổ phần.

Công thức: EPS = Lợi nhuận sau thuế / Tổng số cổ phiếu.
EPS cao thường cho thấy công ty đang có lợi nhuận tốt.

Ví dụ: Công ty A có lợi nhuận sau thuế là 10 tỷ đồng, và có 1 triệu cổ phiếu thì EPS = 10.000 đồng/cổ phiếu.

2. P/E (Price-to-Earnings Ratio – Tỷ lệ giá trên lợi nhuận)

Công thức: P/E = Giá cổ phiếu / EPS.
Giúp đánh giá liệu giá cổ phiếu hiện tại có đắt hay rẻ.

Ví dụ: Nếu giá cổ phiếu công ty A là 100.000 đồng và EPS là 10.000 đồng thì P/E = 10. Điều này có nghĩa bạn đang trả 10 đồng để đổi lấy 1 đồng lợi nhuận của công ty.

Lưu ý: việc đánh giá cổ phiếu đắt hay rẻ chỉ với số P/E đơn lẻ sẽ không thể. Nó còn tùy thuộc vào ngành, nhóm công ty liên quan. Cách tốt nhất là so sánh P/E với chỉ số P/E trung bình của ngành. Ví dụ, ngành bất động sản có chỉ số P/E trung bình là 15, và chỉ số P/E của công ty xây dựng ABC hiện là 13. Như vậy, ta có thể thấy rằng cổ phiếu công ty ABC hiện đang được định giá thấp hơn so với ngành (rẻ).

3. ROE (Return on Equity – Lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu)

Trước hết, bạn sẽ cần hiểu Equity (vốn chủ sỡ hữu) là những gì còn lại sau khi lấy tổng giá trị tài sản trừ đi tổng nợ. Ví dụ, công ty A có tổng tài sản là 1 tỷ đồng và nợ là 700 triệu → 1 tỷ – 700tr = 300tr Equity (vốn chủ sỡ hữu)

ROE (Return on Equity) là tỉ lệ giữa lợi nhuận ròng sau thuế và vốn chủ sở hữu, cho bạn biết mỗi đồng vốn chủ sở hữu đã tạo ra bao nhiêu đồng lợi nhuận. ROE cao nghĩa là công ty sử dụng vốn của cổ đông hiệu quả để sinh lời; ROE thấp cho thấy hiệu quả sử dụng vốn còn kém. Đây là chỉ số cơ bản để đánh giá năng lực quản trị và sức khỏe tài chính của doanh nghiệp.

Công thức: ROE = Lợi nhuận sau thuế / Vốn chủ sở hữu.
Cho biết mức độ hiệu quả của công ty trong việc sử dụng vốn chủ sở hữu.

Ví dụ:

(minh họa) Chị Lan góp vốn cho công ty bán bánh mì 100 triệu, sau vài tháng, công ty có lãi là 130 triệu ⇒ 30% ROE ( 130tr : 100tr ). Bạn có thể hiểu tương tự như mỗi 1,000 đồng vốn của chị Lan thì tiệm bánh mì sẽ sản sinh ra được 300 đồng lợi nhuận.
Nếu công ty B có lợi nhuận sau thuế là 5 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu là 25 tỷ đồng, thì ROE là 20%. ROE cao cho thấy công ty đang hoạt động hiệu quả

4. Dividend Yield (Tỷ suất cổ tức)

Công thức: Dividend Yield = Cổ tức hàng năm / Giá cổ phiếu hiện tại.
Cho biết phần trăm lợi tức bạn nhận được từ cổ tức so với giá mua cổ phiếu.

Ví dụ: Công ty phần mềm kinh doanh có lợi nhuận và quyết định chi trả cổ tức cho các nhà đầu tư như 1 lời cảm ơn vì sự tin tưởng. Giá cổ phiếu công ty hiện là là 50.000 đồng, cổ tức quyết định phân chia là 2,000/cổ phiếu thì tỷ suất cổ tức là 4% ( 2,000 / 50,000 = 4% )

Thật ra, phần cổ tức này cũng tương tự như cách hoạt động của ngân hàng. Hãy tưởng tượng bạn có tiền nhàn rỗi và gửi vào ngân hàng. Ngân hàng thường sẽ có mối làm ăn nhiều hơn nên họ sử dụng số tiền gửi của bạn để cho người khác vay với lãi suất là 7%. Sau đó, họ chi trả lại 4% với tên gọi “Lãi Suất Tiết Kiệm” đến bạn như 1 lời cảm ơn vì đã cho họ vay vốn. Lợi nhuận của ngân hàng trong trường hợp này là 3%. Chỉ khác biệt 1 điều là cổ tức không phải là bắt buộc như lãi suất tiết kiệm

Các Bước Chi Tiết Để Bắt Đầu Đầu Tư Cổ Phiếu

Bước 1: Xác định mục tiêu đầu tư (ngắn hạn, trung hạn, hay dài hạn

-> điều này rất quan trọng nhưng thường bị bỏ qua, mình sẽ đi sâu vào chủ đề này trong bài nâng cao để chắc chắn bạn nhận thức được nó ảnh hưởng lớn thế nào).

Bước 2: Chọn công ty chứng khoán uy tín để mở tài khoản giao dịch. dgf

-> Bạn có thể xem so sánh và các tiêu chí lựa chọn tại đây

Bước 3: Tìm hiểu kỹ thông tin về công ty, đọc báo cáo tài chính và phân tích các chỉ số cơ bản.
Bước 4: Lựa chọn cổ phiếu phù hợp dựa trên kết quả nghiên cứu và phân tích.
Bước 5: Mua cổ phiếu thông qua sàn giao dịch và theo dõi để đưa ra các quyết định điều chỉnh kịp thời.

Sai Lầm Thường Gặp Khi Mới Bắt Đầu Đầu Tư

Đầu tư theo phong trào, không nghiên cứu kỹ.
Mong đợi lợi nhuận nhanh, dễ bỏ cuộc khi thấy biến động.
Không đa dạng hóa, chỉ tập trung vào một loại cổ phiếu duy nhất.

Kết Luận

Hiểu rõ về cổ phiếu là bước đầu tiên quan trọng để bạn tham gia thị trường chứng khoán một cách tự tin. Nếu các thông tin trên làm bạn cảm thấy áp đảo, mình xin chia buồn rằng sẽ có những kiến thức lớn và chuyên sâu gấp nhiều lần như vậy. Nhưng đừng lo lắng, nhiệm vụ của bạn là đọc và phần đơn giản hóa để chắc chắn bạn hiểu trọn vẹn nền tảng cơ bản và chuyên sâu là của mình. Hãy cùng nhau làm giàu nhé!

Đừng vội đi đến bài tiếp theo khi chưa tham gia bài kiểm tra dưới đây!