Đầu tư chứng khoán nâng cao: Hiểu sâu để đầu tư hiệu quả hơn

Trước hết, chúc mừng bạn đã hoàn thành cấp 1! Bạn đã hiểu cơ bản về đầu tư chứng khoán và từng trải nghiệm giao dịch trên thị trường. Tuy nhiên, để đầu tư hiệu quả và chuyên nghiệp hơn, bạn cần nâng cao kiến thức, kỹ năng, và hiểu sâu hơn về cách thức vận hành thị trường. Bài viết này sẽ cung cấp các kiến thức quan trọng ở mức độ trung, giúp bạn tiếp cận thị trường chứng khoán Việt Nam một cách tự tin và hiệu quả hơn.

1. Microstructure thị trường

Microstructure là cấu trúc vi mô của thị trường, bao gồm cách lệnh giao dịch được khớp, thanh khoản, chênh lệch giá mua bán (bid-ask spread). Phần quan trọng trong này là chi phí. Hiểu microstructure giúp bạn tối ưu hóa việc đặt lệnh, giảm chi phí giao dịch và tránh mất lợi nhuận từ việc đặt lệnh sai thời điểm hoặc không phù hợp.

Điều này quan trọng nhé! đôi khi có những chi phí mà thị trường sẽ không hiển thị cho bạn đâu đấy!

Spread (chênh lệch giá mua và bán):

Bạn có thể hình dung như cái chợ. Người bán nói thịt heo hôm nay 120k và người mua trả giá 110k thì mới mua. Nếu bán muốn bán vội (tại giá người mua) thì sẽ giảm ít đi 10k và ngược lại nếu bạn muốn mua vội thì phải tăng lên 10k – còn nếu không thì 2 người này sẽ đứng chờ và tranh cãi qua lại cho đến khi có 1 người đồng ý. Sự khác biệt 10k ở đây được gọi là spread (chênh lệch giá). Trong thị trường chứng khoán, giá Ask là từ phía người bán và giá Bid là từ phía người mua.

Chi phí spread này thường không được ghi nhận trong lịch sử giao dịch, nhưng đây là chi phí bạn sẽ phải chi trả để có thể sỡ hữu chứng khoán đó.

Lời khuyên của mình: Hãy tránh xa các loại chứng khoán có tính thanh khoản thấp! Lợi nhuận trung bình của thị trường chứng khoán Việt Nam là 10%/năm và mình đã từng thấy spread lên đến 7% cho tài sản thanh khoản thấp!!!! Nghĩ đến cảnh tượng vừa mua đã lỗ 7% thì còn đầu tư gì nữa.

Chi phí giao dịch:

Chi phí giao dịch trong chứng khoán là các khoản phí mà nhà đầu tư phải trả khi thực hiện mua hoặc bán cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ… trên sàn giao dịch. Ngược lại với spread, đây là khoản chi phí hiện rõ ràng và tra cứu.

👉 Nói dễ hiểu: Hoa hồng giống như “tiền công” bạn trả cho công ty chứng khoán để họ thay mặt bạn mua bán cổ phiếu.

Ví dụ thực tiễn:

Công ty chứng khoán SSI (SSI Securities Corporation): 0,25% trên giá trị giao dịch.
Công ty chứng khoán VPS (VPS Securities): 0,15% – 0,20%

Các loại phí khác (không tác động mạnh

Phí quản lý tài khoản
Phí ứng trước tiền bán
Phí vay Margin (đòn bẩy)

2. Định giá cổ phiếu nâng cao

Định giá cổ phiếu nâng cao đòi hỏi hiểu sâu hơn các mô hình như Discounted Cash Flow (DCF), Dividend Discount Model (DDM) và phương pháp so sánh tương đối (Relative Valuation). Đầu tư cần thời gian, nhưng không việc gì mình lại không muốn “lời” ngay khi “mua” để gia tăng lợi nhuận.

Tại sao quan trọng?

Định giá cổ phiếu chính xác giúp bạn tránh mua phải cổ phiếu bị định giá quá cao hoặc bỏ lỡ các cơ hội đầu tư giá trị (giá thấp hơn giá đang giao dịch), nâng cao hiệu quả đầu tư dài hạn.

Ví dụ đơn giản

Này này!!! đừng lo lắng nếu bạn rối về công thức, vì nó hoàn toàn có thể bấm máy tính được và mình sẽ có file tính toán cho bạn. Điều quan trọng là nhận thức được khái niệm của phương pháp và tác dụng của nó.

Đơn giản hóa: Bạn sẽ dùng dữ liệu dòng tiền ước tính trong tương lai và quy nó ra hiện tại để biết được giá hiện tại nên là bao nhiêu. Sau đó, bạn so sánh với giá cổ phiếu đang giao dịch để xem nó mắc hay rẻ.

Ví dụ đơn giản: Tiệm tạp hóa có ước tính về FCF sẽ tăng 10% mỗi năm và cụ thể trong tương lai 3 năm tới sẽ là:

Năm 1: 100 triệu

Năm 2: 110 triệu (tăng 10%)

Năm 3: 120 triệu (lại tăng thêm 10%)

Vậy thì bạn nghĩ giá trị hiện tại của tiệm tạp hóa hiện tại là bao nhiêu?

Quy ra giá trị tương lai của mỗi năm ra hiện tại là:

Năm 1: 100÷1.1=90.909 triệu
Năm 2: 110÷1.1^2 (mũ 2 lý do là 2 năm đã trôi qua) = 110÷1.21 = 90.909 triệu
Năm 3: 120÷1.1^3 (mũ 3 lý do là 3 năm đã trôi qua) = 110÷1.21 = 90.158

Tổng cộng: 90.909 + 90.909 + 90.158 ≈ 272 triệu

Sau khi bạn tính giá trị hiện tại từ dữ liệu dòng tiền trong 3 năm tương lai, bạn sẽ có 272 triệu. Vậy con số này nói với chúng ta điều gì? Vâng, nếu hiện tại chủ tiệm tạp hóa muốn bán lại cho bạn với giá 250 triệu, hãy mua ngay!! Còn nếu họ bán với giá 300 triệu, thì đây là quá cao so với giá trị hiện tại của tiệm.

Cho dù 1 cổ phiếu là 1,000 vnd hay 1 triệu thì cũng sẽ không là rẻ hay mắc cho đến khi bạn biết được giá trị. Để biết 1 cổ phiếu mắc hoặc rẻ, bạn cần phải so sánh với 1 số liệu khác. Hãy tưởng tượng quả cam đang bán với giá 20,000 vnd, nếu bạn không so sánh giá này với bà kế bên là 15,000 thì làm sao bạn biết được bà này đang bán mắc?

Ứng dụng:

Cũng như vậy, nếu giá thị đang giao dịch của cổ phiếu VNM là 58,000 vnd. Nếu bạn tính ra giá trị hiện tại của mỗi cổ phiếu dựa vào FCL là 64,000 thì nó đang giao dịch thấp hơn so với giá trị hiện tại, 1 món hời!

3. Quản trị rủi ro (Risk Management)

Khái niệm

Quản trị rủi ro là cách bạn nhận biết, đo lường và kiểm soát các nguy cơ có thể ảnh hưởng tiêu cực đến danh mục đầu tư của mình. Đây là một kỹ năng cốt lõi mà mọi nhà đầu tư thành công đều phải nắm rõ.

Các phương pháp quản trị rủi ro phổ biến gồm:

Đa dạng hóa danh mục đầu tư: Không nên bỏ hết trứng vào một giỏ.
Thiết lập điểm dừng lỗ (Stop-loss): Giới hạn mức lỗ tối đa chấp nhận được.
Phân bổ vốn thông minh: Xác định tỷ lệ vốn hợp lý cho từng loại tài sản dựa vào mức độ rủi ro.

Tại sao quản trị rủi ro lại quan trọng?

Quản trị rủi ro chính là chiếc phao cứu sinh cho danh mục đầu tư của bạn, đặc biệt trong những thời điểm thị trường biến động mạnh hoặc khủng hoảng bất ngờ. Việc hiểu rõ và áp dụng hiệu quả quản trị rủi ro không chỉ giúp bạn tránh những khoản lỗ lớn, mà còn bảo vệ tâm lý, tránh hoảng loạn, từ đó đưa ra quyết định đầu tư khách quan và sáng suốt hơn.

Ví dụ minh họa cụ thể

Giả sử bạn mua cổ phiếu của công ty Thép HPG với giá 50,000 đồng/cổ phiếu. Bạn dự đoán cổ phiếu sẽ tăng giá, nhưng đồng thời bạn cũng nhận thức được khả năng thị trường có thể diễn biến xấu ngoài dự kiến. Để quản lý rủi ro, bạn đặt một điểm stop-loss tại mức giá 45,000 đồng, nghĩa là bạn chấp nhận mức lỗ tối đa 10%.

Trong trường hợp giá cổ phiếu giảm về mức 45,000 đồng, hệ thống sẽ tự động kích hoạt bán cổ phiếu, giúp bạn tránh thua lỗ sâu hơn. Còn nếu cổ phiếu tăng như bạn dự định, chúc mừng bạn!

Sai lầm thường gặp và cách tránh

Một số nhà đầu tư thường mắc phải sai lầm khi bỏ qua quản trị rủi ro, chẳng hạn như:

Không đặt stop-loss và cứ mong “nó sẽ lại tăng lên lại”
Không đa dạng hóa danh mục: khi thị trường biến động mạnh, toàn bộ danh mục sẽ chịu ảnh hưởng lớn – Ví dụ: nhiều sự kiện tác động mạnh đến thị trường bất động sản, nhưng nó lại mang lợi ích đến thị trường khác như ngành tiêu dùng. Khi các điều xấu này xảy đến thì danh mục của bạn sẽ giúp bạn cân bằng (1 bên lỗ – 1 bên lại mang lợi nhuận).
Quản lý vốn không hợp lý: dồn quá nhiều vốn vào một loại cổ phiếu, tạo áp lực lớn nếu cổ phiếu đó giảm giá mạnh. Đừng tin tưởng quá nhiều vào 1 công ty và đặt hết tài sản mình vào đó. Bạn sẽ không muốn đi cùng với Novaland hoặc FLC đâu nhỉ.

Kết luận

Việc hiểu rõ và áp dụng các kiến thức đầu tư chứng khoán nâng cao sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện, chủ động kiểm soát danh mục và đạt hiệu quả bền vững trên thị trường. Hãy luôn học hỏi, thực hành và cập nhật kiến thức để trở thành nhà đầu tư thông thái hơn.