Vài năm gần đây, hàng loạt mua hình nhượng giá rẻ + bao trọn combo “đồng giá 8-9 triệu” mọc lên khắp vỉa hè, dẫn dắt bởi những lời quảng cáo “thu hồi vốn 1-2 tháng”. Nhưng khi đào sâu dòng tiền, nhiều người nhận ra mình vừa trả phí để tự đứng bán suốt 12 giờ/ngày, trong khi bên nhượng quyền ung dung thu tiền nguyên liệu và thiết bị. Đây có thật sự là con đường khởi nghiệp dễ dàng, hay chỉ là cách “thuê người không công” dưới vỏ bọc franchise?
Nên nhớ rằng: Franchise là 1 mô hình mở rộng và kiếm tiền cùng nhau, không phải “kiếm tiền từ franchisee”
1. Vì sao mô hình nhượng quyền giá rẻ bùng nổ?
- Vốn đầu tư cực thấp: Trọn gói dụng cụ và thương hiệu giao động chỉ 5–20 triệu đồng.
- Không cần kinh nghiệm: Bên nhượng quyền cung cấp công thức, training, nguyên liệu đóng gói.
- Thị trường sẵn có: Sản phẩm đại chúng, giá rẻ, dễ tiếp cận túi tiền số đông.
Nghe hời, nhưng nguồn thu chính của bên nhượng quyền lại nằm ở việc mark-up (độn giá) nguyên liệu, thiết bị và phí cố định – tức họ kiếm tiền từ bạn nhiều hơn cùng nhau. Và tất nhiên, rủi ro chỉ là từ bạn chứ không phải “cùng nhau”
2. 3 dấu hiệu bạn đang “mua việc để làm” – không phải một business
Royalty gần như bằng 0, nhưng “mua bắt buộc” 100% nguyên liệu
Thường bắt buộc bạn mua nguyên liệu với biên lợi nhuận cao, họ đã “chốt hạ” doanh số ngay khi bạn ký hợp đồng. Họ là nguồn cung duy nhất trên thị trường và bạn bắt buộc lại lấy hàng từ họ mỗi tháng với số lượng được đề ra mặc dù việc kinh doanh có phát triển hoặc không.
Họ cơ bản không quan tâm bạn bán được hoặc không → không thu bản quyền % doanh thu (hay còn gọi với cái tên sang chảnh là “miễn phí” hay “giữ trọn 100% lợi nhuận”).
Biên lợi nhuận ròng kém, không có dữ liệu.
“Cam Kết Hoàn Vốn” hay “Hoàn Vốn Trong 3 Tháng” đều là các chiêu trò từ việc lạm dụng dòng tiền.
Biên lợi nhuận thật sự thấp và hầu hết các cơ sở này không có dữ liệu rõ ràng.
Nhiều người không hiểu rõ “lợi nhuận” là gì. Ví dụ về 1 khẩu hiệu “trọn gói nhượng quyền 10 triệu hoàn vốn sau 1 tháng”:
| Bản quyền | Miễn phí |
| Thu nhập trung bình người lao động Việt Nam | 8 triệu |
| Doanh thu tháng | 20 triệu |
| Chi phí nhập hàng mỗi tháng | 10 triệu |
Họ sẽ nói bạn “hoàn vốn 1 tháng” vì doanh thu 20 triệu trừ chi phí nhập hàng còn 10 triệu. Nhưng nếu tính thêm tiền công của chính bạn ( giã định 8 triệu), thì lợi nhuận thực chỉ 2 triệu/tháng. Nghĩa là phải 5 tháng mới hoàn vốn, chưa kể tháng lỗ thì bạn phải tự bù từ tiền công của mình.
Điều này chưa kể đến là 1 cửa hàng cần nhiều việc: bán hàng, nhập hàng, dọn dẹp, marketing… và thường mô hình này thì 1 người chủ kinh doanh sẽ làm hết. Cam kết hoàn vốn của họ thực chất không tính lương của chủ kinh doanh, vì họ mặc định bạn làm không công.
Nói thẳng thắng: cam kết thu hồi vốn của họ ở đây là KHÔNG TÍNH ĐẾN TIỀN LƯƠNG NHÂN VIÊN vì họ xem CHỦ KINH DOANH KHÔNG PHẢI LÀ NHÂN VIÊN.
Kết Luận
Nhiều mô hình nhượng quyền ở Việt Nam thực chất biến chủ cửa hàng thành lao động không lương. Dù mang tiếng “chủ”, họ vẫn chịu sự kiểm soát của bên nhượng quyền, phải tuân thủ quy định, quy trình và mua nguyên liệu từ một nguồn duy nhất. Trớ trêu là, họ vừa là người vận hành, vừa là khách hàng tiêu thụ sản phẩm/dịch vụ của chính công ty nhượng quyền. Bên nhượng quyền là khách hàng cho bên cung cấp nhượng quyền.
Đằng sau những khẩu hiệu “tự làm chủ” và “thu hồi vốn nhanh” là một mô hình có thể gọi thẳng là “bán ước mơ khởi nghiệp” hoặc “tuyển lao động 0 đồng”. Người tham gia bỏ vốn, tự làm việc toàn thời gian, gánh mọi rủi ro kinh doanh nhưng không nhận lương, trong khi bên nhượng quyền đã khóa lợi nhuận từ ngày ký hợp đồng.